5 Haziran 2015 Cuma

Kitap İncelemesi: Maddenin En Son Yapıtaşı Higgs Bozonu

Kitap Hakkında:
Kitap: Maddenin En Son Yapıtaşı Higgs Bozonu
Orijinal adı:  À la Recherche du Boson de Higgs
Yazar:Christophe Grojean,Laurent Vacavant
Sayfa sayısı: 130
Yayınevi: Say
Goodreads puanı: 3,90

Higgs bozonu nedir ya da doğru kullanmak gerekirse Higgs alanı nedir? Öncelikle bu sorunun üzerinde durmamız ve tanımlamamız gerekir.Fakat şöyle bir şey var ki 2012'ye kadar Higgs ile ilgili çok fazla şey bilinmiyordu.Çünkü bu gizemli yapıtaşımız kendini hiç göstermek istemiyordu.Peki biz bir şeyi gözlemleyemeden nasıl emin olabiliyoruz?

İşte sorun buradaydı.Fizikle haşır neşir olmaya başladığımda en çok şaşırdığım şey de bu oldu.Her şey kesin sanıyordum ama aslında değilmiş.Çünkü siz bu küçük gizemli parçacıkları incelerken her türlü olayı,olasılığı göz önünde bulundurmak zorundasınız.Böylece ortaya birden fazla kuram atılmış olur ve deneyciler de bu kuramlardan yola çıkarak ispatlamaya çalışır.Gerçi bugün öğrendiğim şeye göre bu,günümüz şartlarında tam tersiymiş ama şuan bunları sindirmem ve anlamam gerekiyor.O yüzden üstüne koyarak öğrendiklerimi açıklamaya devam edeceğim.


Nerede kalmıştık? Evet,Higgs bozonundan bahsediyorduk.Bunu anlayabilmek için önce daha temel olan kavramları tanımlamak gerekiyor.Kitap da böyle başlıyor zaten.Önce kuarklardan başlıyor,sonra leptonlardan çook kısa bir şekilde bahsediyor ve sonra da en göz alıcı yerine geliyoruz.CERN ve LHC.Beni bulunduğum yere çivileten bölüm olur kendisi.Çünkü hızlandırıcılar muazzam büyüklükte ve muazzam enerjilerle çalışıyorlar.Bu büyüklük ve enerjilerden bir sürü parçacık oluşuyor.Bu parçacıklar da çok büyük rakamlarda ve siz milyonlarca parçacıktan özelliklerini bildiğiniz ama gözlemleyemediğiniz birini arıyorsunuz.Ne kadar imkansız görünüyor değil mi? Mesela 5 milyar tanecikten 400'ünde Higgs bozonuna ulaşmak da çok sıradışı geliyor.Tabi bu esnada detektörler giriyor devreye.ALICE,CMS,ATLAS,LHCb gibi detektörler pikseller ve soğurucuların işlemleriyle bu parçacıkları kaydediyorlar.Kaydedilmeyen parçacıklar da doğdukları gibi ölüme terk ediliyorlar.
(...)Dolayısıyla bu işbirliği üstünde güneş hiçbir zaman batmaz:her zaman bir yerde çalışmaya başlayan biri vardır.Bu,dedektörün ve belli aralıklarla gönderdiği verilerin bazı amaçlarla denetlenmesi açısından çok yararlıdır.Onlarca farklı ulustan insanın uyum içinde çalıştığı bu çevre bilgi açısından olağanüstü zenginleştiricidir.İşbirliğinin ortak dili "CERN-İngilizcesi"dir!

Bir de LHC ve SSC rekabetinden bahsetmek lazım.Kitapta bundan da bahsediliyor çünkü.LHC,CERN'in göz bebeği olan büyük hadron çarpıştırıcısı.SSC ise Amerika'nın umut bağlayıp bir sürü yatırımda bulunduğu dev bir hızlandırıcı.Yani bir tarafta mütevazı tavrıyla LHC dururken diğer tarafta yüksek enerjili parçacıklarla çalışabilen bir SSC'miz var.Bir de Tevatron var,o başka konu.LHC mali bir sürü sıkıntı ve onarım ile bir sürü zorlu karar almak zorundaydı.Çalışmasından kısa bir süre sonra doğan arızalardan dolayı başlarda düşük enerjiyle çalışması gerekiyordu.Tabi bu hiç çalışamamasından daha iyiydi.Çünkü bazı ülkelerin yatırımlarını kesmesi deneylerin yavaşlamasına neden olmuştu.Sonra ne oldu peki? Biricik LHC'miz W ve Z bozonlarını bularak SSC'ye büyük fark attı.Belki SSC bu farkı kapatabilirdi ama onun da çözmesi gereken sorunlar vardı.Buna rağmen SSC hiçbir şey yapmadı diye bir söyleyiş kesinlikle yanlıştır.Kendisi bir sürü parçacık bulmuş ve fizik serüvenimize katkı sağlamıştır.



Son olarak şunu da ekleyelim.Bu hafta,kitapta bahsedildiği gibi LHC yeniden çalışmaya başladı.Bu sefer 13 TeV ile hem de.Giderek artan enerjisi ile CERN bu sefer bize neler sunacak merakla bekliyoruz.Zira 2012'de Peter Higgs tarafından CERN'de bulunan son yapıtaşımız bilen bilmeyen herkeste büyük bir merak uyandırmış,sosyal medyayı derinden sarsmıştı.Belki evrenin maddeyi anti maddeye tercih etmesini açıklayacak bir şeyler bulunur,kim bilir!

Enrico Fermi 1950'de,yeni buluşlar kuvvetli etkileşime duyarlı parçacıkların,hadronların listesini sürekli zenginleştirirken "bu parçacıkların tümünün adlarını hatırlayabilseydim botanikçi olurdum" demiştir.


(Peter Higgs)

LHC (Large Hadron Collider)

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder